Środa Wielkopolska

Wieża ciśnień należąca do sieci wodociągów miejskich, wybudowana w latach 1910 – 1911.

Pierwszy projekt wieży ciśnień dla Środy Wlkp. powstał w 1904 roku w Bremen, w Niemczech. Świadczy o tym akwarela, która obecnie jest w posiadaniu MPECWiK w Środzie. Kiedy, gdzie i dlaczego powstał nowy projekt wieży, różniący się od pierwowzoru – nie wiadomo. Wieżę ciśnień wraz z ujęciem wody i siecią wodociągową budowano przez dwa lata tj. od 1910 r. do 1911 r. Budową zajęła się firma J. Scheven z Düsseldorfu.

Wieża jest jedną z najwyższych budowli wzniesionych na terenie miasta. Jej wysokość licząc od poziomu terenu do czubka iglicy wynosi 42 metry.

Główne zadanie jakie spełnia wieża ciśnień w systemie wodociągowym to wyrównywanie ciśnienia w obszarze zasilania wodociągu, które zmienia się w różnych porach dnia. Lokalizacja zbiornika wieżowego we wschodniej części miasta – czyli po przeciwnej stronie niż położenie głównego ujęcia, wpływała korzystnie na wyrównanie ciśnienia w sieci rozdzielczej.

Woda dostarczana była do zbiornika w wieży za pomocą pomp, które rurociągiem wtłaczały wodę z ujęcia. W chwili zwiększonego zapotrzebowania mieszkańców, woda ze zbiornika regulowała ciśnienie w sieci, po części opuszczając zbiornik, co zostawało uzupełnione w chwilach małego poboru wody z sieci. W taki sposób wieża ciśnień regulowała pracę wodociągu, aż do 1998 roku, kiedy to zmodernizowano Stację Uzdatniania Wody przy ul. Kórnickiej, wyposażając ją w system pomp podtrzymujących w sposób automatyczny ciśnienie w sieci oraz trzy terenowe zbiorniki wody o łącznej pojemności 1.500 m³.

Przy budowie wieży użyto czerwonej cegły klinkierowej wysokiej wytrzymałości. Pierwotnie wewnętrzne schody na wieżę wykonane były z drewna i przytwierdzone do murów. Centralnie w środku, tak jak i dziś, prowadzone były żeliwne rurociągi – zasilające w wodę zbiornik oraz przelewowe, zabezpieczające przed nadmiernym napełnieniem zbiornika.

Obecnie klatka schodowa wykonana jest z metalowych przęseł i ażurowych stopni, centralnie umieszczonych przy pionowych rurociągach. Modernizacja wejścia podyktowana była względami bezpieczeństwa dla pracowników obsługujących obiekt. W górnej części wieży na wysokości około 25 metrów od poziomu terenu umieszczony jest zbiornik wody o pojemności około 150 m3 . Konstrukcję nośną zbiornika stanowi mur wieży oraz szereg słupów (przypór), ustawionych symetrycznie na obwodzie wokół jego dna, wzmacniających jednocześnie mury wieży powyżej. Zbiornik o dnie kopulastym wykonano z blach stalowych połączonych ze sobą za pomocą nitów. Takie połączenia wymagały niezwykłej precyzji i kunsztu rzemieślniczego. Do dziś zbiornik jest szczelny.

Powyżej zbiornika znajduje się kopuła wieży, w której umieszczono symetrycznie osiem niewielkich okienek. Pierwotnie stanowiły element wentylacji budowli. Widać z nich panoramę Środy Wielkopolskiej, a w szczególności ulicę Dąbrowskiego i Brodowską. To najwyższy dostępny poziom wieży będący na wysokości około 38m. n.p.m. Powyżej niego zamocowana jest iglica wieńcząca dach wieży. Iglica o długości około 2 metrów połączona jest linką stalową stanowiącą przewód odgromowy. W 2005 r. zamontowano na wieży zewnętrzne oświetlenie.

Źródło: strona internetowa Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Środzie Wielkopolskiej (http://wodociagi-sroda.pl/ofirmie.html).

Wieża jest wpisana do rejestru zabytków (nr rej. 2006/A z 28.06.1985).

Wieża na starej pocztówce