Warszawa

Posted on Wednesday January 20th, 2016 | By WIEŻE CIŚNIEŃ

Wieża ciśnień na terenie Stacji Filtrów wybudowanej w latach 1883-1886, według projektu Williama Lindleya.

W Warszawie, od połowy XIX wieku, działał wodociąg Henryka Marconiego wykorzystujący wodę z Wisły. Jednak wkrótce okazał się on niewystarczający dla szybko rozwijającego się miasta. Z inicjatywy prezydenta miasta Sokratesa Starynkiewicza w 1876 r. magistrat powierzył Williamowi Lindleyowi opracowanie projektu nowych wodociągów oraz systemu kanalizacji. Projekty zostały przekazane magistratowi 2 lata później i po ich zatwierdzeniu podpisano umowę z Williamem Lindleyem i jego synem Williamem Heerleinem Lindleyem na budowę sieci wodno-kanalizacyjnej dla miasta Warszawy. W miesiąc po podpisaniu umowy wycofał się z niej W. Lindley (ojciec), a wszystkie obowiązki z niej wynikające przejął W. H. Lindley (syn), który przez kolejne 34 lata (do 1915) nadzorował budowę całego systemu wodno-kanalizacyjnego Warszawy. Wodociąg Lindleya rozpoczął działalność w dniu 3 lipca 1886 roku.

Na system wodociągów warszawskich (Zakład Wodociągu Centralnego) składały się Stacja Filtrów oraz Stacja Pomp Rzecznych, gdzie z Wisły czerpano wodę i przewodami przesyłowymi kierowano na Stację Filtrów. Urządzenia Stacji Filtrów zostały przykryte ziemią – pod nią znajdowały się osadniki wody surowej, sześć grup filtrów powolnych oraz zbiorniki wody czystej. W późniejszych latach dobudowano Zakład Filtrów Pośpiesznych. Woda ze Stacji Pomp Rzecznych, po przejściu przez system filtrów była kierowana do zbiorników wody czystej, a następnie do hal pomp, skąd była tłoczona do wieży ciśnień, gdzie rozpoczynała się sieć wodociągowa Górnego Miasta. (Dolne Miasto, czyli Powiśle i Praga, było zasilane w wodę wypływającą bezpośrednio z filtrów).

W ramach systemu wodociągów powstała na terenie Stacji Filtrów wieża ciśnień, wzniesiona wg projektu W. Lindleya pod kierunkiem inż. Hhmanna. Wieża jest wysoka na ok. 42 m, została zbudowana w najwyższym punkcie, na skraju ówczesnej aglomeracji warszawskiej (w miejscu dawnej szubienicy miejskiej) i była długo jej najwyższym budynkiem (teren filtrów wznosi się na ok. 36 m nad lustro wody w Wiśle, daje to razem ok. 78 m nad lustro wody w Wiśle, z której pobiera się wodę). U podstawy ma średnicę ok. 10,5 m, a na szczycie 9,5 m. Ciekawe jest, że wieża nie ma zbiornika. Wewnątrz idą rury o średnicy 910 mm: dwie od strony Stacji Filtrów i dwie od strony miasta, na wysokości ok. 26 m rury te są połączone, choć rury po stronie filtrów idą jeszcze wyżej i są otwarte od góry. Woda pompowana pulsacyjnie z filtrów przelewała się u góry wieży z rur od strony filtrów do rur od strony miasta. Dzięki takiemu połączeniu rur likwidowano uderzenia ciśnienia wynikające ze specyfiki pracy pomp tłokowych, których pulsowanie byłoby inaczej przenoszone na ciśnienie w rurach rozprowadzających wodę po mieście, powodując wiele awarii (woda stale pulsowałaby w sieci miejskiej). A tak przelewała się do rur od strony miasta i grawitacyjnie rozprowadzana była do sieci, a sama wysokość słupa wody w tych rurach dawała ciśnienie. Nie zdecydowano się na budowę zbiornika ponieważ zapotrzebowanie na wodę było bardzo duże i woda do zbiornika i tak musiałaby być pompowana cały czas, zatem uznano, że ten sam efekt osiągnięty zostanie dzięki samemu przelewaniu się wody między rurami. Stąd również niezbyt duże rozmiary samej wieży w stosunku do wielkości miasta. Koncept stracił rację bytu w momencie wprowadzenia pomp wirowych, które nie dają efektu pulsowania, i wieża została odłączona od systemu. W chwili obecnej same pompy nadają odpowiednie ciśnienie rozprowadzanej wodzie. Definitywnie zaprzestano eksploatacji wieży w 1934 r.

Wieża ciśnień jest symbolem Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w m. st. Warszawie S.A. Po zniszczeniach wojennych została odrestaurowana w 1996 roku. Poza tym na terenie Zakładów znajdują się również inne obiekty o wartości historycznej, o dużych walorach użytkowych i estetycznych – cały zespół stacji filtrów jest wpisany do rejestru zabytków. Od 2004 r. z inicjatywy Stołecznego Konserwatora Zabytków trwają starania o wpisanie zespołu na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Zdjęcia: Małgorzata Łoś, lipiec i sierpień 2008 r.